του Άγγελου Πετρουλάκη
Η Άννα Μανωλοπούλου έχει και μακρόχρονη, αλλά και σημαντική πορεία στα Γράμματα. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1985 με τη μελέτη της για τον Γιώργο Σεφέρη, «Ο τελευταίος σταθμός» (εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΗΣ).
Ακολούθησαν οι ποιητικές συλλογές: «Στοχασμοί σε έξι ενότητες» (1986, εκδόσεις Φιλιππότης), «Ο Μέγας Αλέξανδρος ο Μακεδών» (1987, εκδόσεις Διογένης), «Κασσάνδρα ή Χρησμών παραλήρημα» (1994, εκδόσεις Θουκυδίδης), «Ερωτικοί Απόλογοι» (1994, εκδόσεις Διογένης), «Ημέρες Επτά ή Πειρασμού το απάνθισμα» (2001, εκδόσεις Το Ροδακιό), «Η λιτανεία των στίχων» (2007, εκδόσεις Το Ροδακιό) και «Το Φιλί του ανέμου» (2015, εκδόσεις ΠΑΡΟΥΣΙΑ).
Το 2001 εμφανίζεται και με το μυθιστόρημα «Το άλλο μισό» (εκδόσεις Το Ροδακιό). Ακολουθούν άλλα δυο μυθιστορήματα: «Η Ζωή δεν ήταν δική μου» (2011, εκδόσεις Το Ροδακιό) και «Η Μάσκα που δακρύζει» (2013, εκδόσεις ΠΑΡΟΥΣΙΑ).
Το 2017 κυκλοφορεί το λεύκωμα «Όπου ταξίδεψε η καρδιά» του καρδιοχειρουργού Σωτήρη Πράπα (εκδόσεις Καστανιώτης) με κείμενα δικά της.
Στις 8 Νοεμβρίου τ.έ. στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο τής πόλης μας, θα παρουσιαστεί η νέα της ποιητική σύνθεση, σε θεατρική μορφή, ««Αμαρτία γη της σοφίας».
Η παρουσίαση τόσο της ποιητικής συλλογής, όσο και του έργου της θα γίνει από τον φιλόλογο Βασίλη Λιαπή και από τον καρδιοχειρουργό Σωτήρη Πράπα. Ο συντονισμός τής εκδήλωσης θα είναι δικός μου.
Με την φίλη Άννα Μανωλοπούλου είχα μια σύντομη συζήτηση για το τελευταίο βιβλίο της, την οποία και μεταφέρω για τους αναγνώστες τής Larissanet.
– «Αμαρτία γη της σοφίας» … Ο τίτλος της ποιητικής σου σύνθεσης σοκάρει. Θα ήθελα μια διευκρίνιση του εκκεντρικού, νοηματικά, εννοώ, φορτίου τών λέξεων.
«Διευκρινίζω ήδη από τους πρώτους στίχους μου το υπαινικτικό φορτίο των λέξεων:
Ονομάζω Αμαρτία
την υπέρβαση του μέτρου
όταν τα δέντρα ονειρεύονται
ν’ αγγίξουν λίγο ουρανό.
»Επομένως η Αμαρτία είναι η ύβρη των αρχαίων που ανοίγει δρόμους στη γνώση για την Αλήθεια της ζωής, αψηφώντας το τίμημα. Αργότερα στα χρόνια της ορθοδοξίας είναι ίσως, του πειρασμού το κάλεσμα στην ανέσπερη μυσταγωγία της πραγματικότητας που κουβαλά στα σπλάχνα της όλη την παράδοση και την ιστορία του κόσμου. Έτσι αν έχουμε μνήμη μας βοηθά να ζούμε στο εύθραυστο παρόν αντλώντας από το παρελθόν. Αν δεν έχουμε μνήμη δεν ζούμε πουθενά».
– Συνδέεις δηλαδή την παράδοση με τη μνήμη. Μήπως θα έπρεπε να συνδέσεις τη μνήμη με την Τέχνη και την μεταμοντέρνα της ενόραση στη διαλεκτική της πορεία;
«Ναι φυσικά! Άλλωστε ο μεταμοντερνισμός πρεσβεύει την επιστροφή στην παράδοση που προωθεί την πανδαισία της ύλης και του πνεύματος σε νέα σχήματα τέχνης.
»Όσον αφορά τώρα το έργο μου, είναι ένα ταξίδι στη Βίβλο, ένα από τα φιλοσοφικότερα κείμενα όλων των εποχών για μια καινούργια γένεση του ωραίου εντός του ωραίου, κατά τον Πλάτωνα στο «Συμπόσιο».
»Μια αέναη επιστροφή, λοιπόν, στην παράδοση σε ό,τι έγινε, δηλαδή, γίνεται και θα γίνεται, στους μεταμοντέρνους καιρούς της τέχνης, άλλοτε σαν προφητεία στην αιχμή της παρακμής και της κρίσης που εμπορευματοποιεί το Θαύμα της ζωής, με την λατρεία στον πιο τραγικό Θεό της μοναξιάς μας, το χρήμα και άλλοτε σαν αποκάλυψη για του Στοχασμού τη δόξα στα ωσαννά του Εφήμερου».
– Γιατί επιστρέφεις και εμπνέεσαι από την Παλαιά Διαθήκη;
«Γιατί νομίζω είναι το φιλοσοφικότερο κείμενο στη λίστα τής αιωνιότητας που εξισορροπεί τη γένεση του κόσμου από καταβολής ερήμου στο κορμί μας. Γιατί ο Θεός, αθάνατος και παντοδύναμος, έπλασε τον άνθρωπο, το πιο τέλειο δημιούργημα του, θνητό, τον είδε όμως, να αφήνει πίσω του έργα αθάνατα στον οίστρο της φθοράς του και δάκρυσε για τις θλίψης του την ευφυία.
»Όσον αφορά τώρα το έργο μου, εγώ, φυσικά, το έγραψα αυθόρμητα, γιατί καθώς διάβαζα τη Σοφία Σειράχ, τη Σοφία Σολομώντος, τον Εκκλησιαστή, τις παροιμίες… και τις Προφητείες σκέφτηκα πως όλο ο κόσμος είναι μία Βίβλος που πρέπει να ξαναγραφεί.
»Άλλωστε σύμφωνα με την «αιώνια επιστροφή» της συμπαντικής θεωρίας του Νίτσε, ο έρωτας για τη ζωή και ο φόβος του θανάτου, μεταμορφώνονται σε ‘‘ποίηση’’ με εικόνες από έναν άλλο κόσμο, ιδεατό, που διαρκώς επαναλαμβάνονται, ψηφιδωτά ενόρασης στου χρόνου τα γυρίσματα για την αποκαθήλωση οραμάτων».
– Η άποψή σου για τον μεταμοντερνισμό; Σ’ ενδιαφέρουν τα κινήματα στην Τέχνη;
«Με ενδιαφέρει άμεσα η Τέχνη, αλλά και τα κινήματα, πολλές φορές, είναι αποκαλυπτικά. Είναι το φως που παλεύει με το αιώνιο ασύλητο σκοτάδι στην άβυσσο της ψυχής μας για την ανέσπερη μυσταγωγία τού Ανεξήγητου, που ανοίγει δρόμους στην υπέρβαση για της ζωής την ομορφιά και την αλήθεια.
»Ο Σουρεαλισμός π.χ. είναι η λύτρωση απ’ τη λύτρωση απωθημένων βιωμάτων και συμβάντων στο υποσυνείδητο που αναζητά δικαίωση, σαν του τυχαίου την απρόσμενη αστραπή, στο πεπρωμένο τού Συνειδητού, να λύσει το αίνιγμα: άνθρωπος για την αιμάτωση της Τέχνης της ‘‘ποιήσεως’’, κυρίως, που αναζητά στη σκέψη και τη λέξη το κάλλος της σοφίας και στη σοφία το ακατάλυτο νόημα της ζωής και του θανάτου, αφθαρσίας έπαθλο, στο παλίμψηστο της φθοράς μας».
– Ποια τα όρια της Γνώσης και της Άγνοιας;
«Η ζωή είναι γεμάτη εμπειρίες που οδηγούν στη γνώση. Η γνώση, όμως, όσο βαθύτερη και πλουσιότερη είναι, τόσο μάς αποκαλύπτει πως τα όρια της Άγνοιας ποτέ δεν αίρονται, δίχως τη μύηση του χθόνιου εγώ μας στης Αμαρτίας το άβατο. Η Αμαρτία είναι υπέρβαση του Στοχασμού και της Σκέψης στο απαγορευμένο Άπειρο, μ’ όλες τις μεταμφιεσμένες προσδοκίες στων αριθμών τη γλώσσα.
»Είναι το ρητό και το Άρρητο στο σταυροδρόμι της αιωνιότητας με της Στιγμής το ξόδι για το φιλί του εσταυρωμένου πριν λιποψυχήσει. Επειδή
φόβος η γνώση
μαχαίρι η άγνοια
»Η παραδοχή, λοιπόν, ότι τα όρια ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια δεν αίρονται ποτέ, καλείται σύνεση και όλα μαζί εμπειρία, γνώση, σύνεση συναπαρτίζουν ένα σημάδι από χώμα στο Σύμπαν των αντιθέσεων που γεννά την αρμονία και γεννιέται απ’ την αρμονία στη γη της σοφίας».
– Η Αμαρτία δηλαδή είναι η ηδονή και η οδύνη στων παθών μας τα άδυτα;
«Η Αμαρτία ως υπέρβαση, όπως ήδη ανέφερα, είναι η αποκάλυψη της συνύπαρξης του «είναι» και του «φαίνεσθαι» στο αέναο «γίγνεσθαι» μιας και η Τέχνη και κυρίως η «ποίηση» είναι μίμηση του αισθητού κόσμου ο οποίος όμως είναι μίμηση του ιδεατού. Μίμηση, δηλαδή, της μιμήσεως, κατά το Πλάτωνα (Πολιτεία 596e-598). Μίμηση και κατά τον Αριστοτέλη (περί Ποιητικής, 1448α), αλλά και ηδονή για την αισθητική συγκίνηση που προκαλεί η εκστατική διάσταση όλων των πραγμάτων εις… ‘‘των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν’’, αψηφώντας το άσπονδο τίμημα στου Στοχασμού το αρχέγονο τέμενος που φιλιώνει το νου με τη σάρκα μας την ευωχία των αισθήσεων με των ιδεών το κάλλος.
Άλλωστε
«ο προστιθείς γνώσιν προσθήσει άλγημα»
Επιμένει ο Εκκλησιαστής Κεφ. Β, 18».
– Κλείνοντας, θα ήθελα την άποψη σου για την κακοποίηση της ποίησης από την πληθώρα αυτών που δηλώνουν ποιητές και διαβάζουν τα ποιήματά τους, όπου γης, και δη στην τηλεόραση, αλλά κατά κόρον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
«Η Ζωή είναι ποίηση και η ποίηση μια τελετουργία με λέξεις στον όρθρο της ψυχής μας για της μοναξιάς την αυθεντία στης δημιουργίας το θαύμα.
»Η ποίηση είναι αφαίρεση που προϋποθέτει, ωστόσο, ένα στερεό υπόβαθρο γνώσης και εμπειρίας, για να υπάρξει. Δεν είναι αφήγηση ανούσιας επικαιρότητας, ούτε προσωπικών δεδομένων, που δεν αφορούν… ‘‘το βέλτιον και το καθόλου’’, του Αριστοτέλη. Δεν ταυτίζονται, δηλαδή, με το καθολικό, το υπερούσιο και το πανανθρώπινο στο σύμπαν τής αιωνιότητας.
»Η ποίηση είναι μια ιερή αποστολή για να χαρούμε τη φτερωτή διάσταση όλων των πραγμάτων, χορογραφία της επίγειας βασιλείας τους, στων αιθέρων στα στέκια. Εκεί που τ’ αστέρια μιλούν για τη γλώσσα που σημαίνει Πατρίδα και ιστορία και τέχνη, διαιώνια, γιατί πέρα από την αρχιτεκτονική, τη λιτότητα και την απόλυτα ισορροπημένη δομή ανάμεσα στη σιωπή και τις εκρήξεις, με μαθηματική ακρίβεια ως τα όρια της κατάνυξης, γιατί τα μαθηματικά είναι η γλώσσα του Θεού και η γλώσσα του Θεού είναι η γλώσσα της ποίησης, προωθεί τον οίστρο τω συμβολισμών και της αλληγορίας στις επάλξεις του χώρου για να δέσει το βαθυστόχαστο φορτίο της μεταφοράς και της αφαίρεσης, στις αρθρώσεις του χρόνου, από καταβολής γραφής. Αποθησαυρίζει τον πλούτο του παρελθόντος, μετουσιώνοντας τις ακρότητες του ντελικάτου παρόντος σε προφητείες για του μέλλοντος το μέλλον. Τώρα για την κακοποίηση της ποίησης. Τι να πω! Είναι ευθύνη των κακοποιών που πληγώνουν την ‘‘έκσταση’’ της Τέχνης το σεπτό μυστήριο, στου κενού την ευφράδεια. Άλλωστε θέλει θάρρος και τόλμη το κενό γα τις μεταμορφώσεις του σε μύρα μεταδείπνιου απολογισμού στης ποίησης το Άγιο δισκοπότηρο».
– Εμπιστεύθηκες το νέο αυτό βιβλίο σου στις εκδόσεις «ΠΑΡΟΥΣΙΑ». Με ποια κριτήρια;
»Εμπιστεύθηκα τον Βασίλη Χατζηιακώβου, από τις εκδόσεις ‘‘ΠΑΡΟΥΣΙΑ’’, που είναι του ‘‘Αρμού’’ το έτερον ήμισυ, για την υπευθυνότητά του.
»Όσο για μένα, τον ευχαριστώ πολύ που θ’ αγγίξω το σώμα τών στίχων μου ως δώρο τής Σκέψης και αντίδωρο της σύνεσης για της Στιγμής την άτυπη λατρεία. Και αν ο Πλάτων ονομάζει στον «Ίωνα» τους ποιητές ερμηνείς των Θεών, ο καθένας ας αναλάβει την ευθύνη του, και εγώ το δίλημμα στον καθρέφτη.
Η αυτογνωσία Επανάσταση
Ή
Χλεύει του πεπρωμένου,
Μια ικεσία, ίσως, ύστερη, δέηση ή προσευχή:
Θεέ μου κάνε με Θεό να μη φοβάμαι
τη σκιά μου για την ερημιά της».