Συνέντευξη στον Πάνο Γαρουφαλιά
Ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, ο Θεσσαλός ζωγράφος, εικαστικός και δημιουργός κόμικς, με καταγωγή από το Βόλο μιλάει στη larissanet με αφορμή την έκθεσή του «Βάλτος» στην γκαλερί CASK. Πρόκειται για την ιστορία της λίμνης Κάρλας από την αποξήρανσή της έως και την επανασύστασή της. Αυτό είναι και το θέμα της έκθεσης που θα βρίσκεται στην CASK μέχρι και τις 30 Νοεμβρίου. Μιλώντας για τα έργα που έχει δημιουργήσει με στυλό διαρκείας σε απλό χαρτί σημειώνει με νήμα ότι «είναι μια τρυφερή ματιά επάνω στην ανθρώπινη βλακεία».
Τα έργα σας που εκτίθενται στην CASK αφορούν τη λίμνη Κάρλα. Είναι έργα φτιαγμένο με στυλό σε χαρτί. Μιλήστε μας για αυτή την τεχνοτροπία ;
Έργα με στυλό διαρκείας άρχισα να φτιάχνω από το 2010. Τα στυλό διαρκείας είναι αυτά τα κοινά μπλε και κόκκινα στυλό που γράφαμε ως παιδιά στο σχολείο, αυτά που σου δίνουν ακόμη στις δημόσιες υπηρεσίες για να συμπληρώσεις μια αίτηση. Το κίνητρο ήταν να κάνω αυτά τα στυλό να γράψουν κάτι που δεν έγραψαν ποτέ και με τρόπο που δεν έγραψαν ποτέ, να εξερευνήσω δηλαδή τις εκφραστικές τους δυνατότητες. Τα γραπτά μου στο σχολείο είχαν πολύ κόκκινο στυλό όταν μου τα επέστρεφαν οι καθηγητές. Ήθελα όλο αυτό το κόκκινο, όλα αυτά τα λάθη να μετασχηματιστούν σε κάτι δημιουργικό και γοητευτικό.
Ποιο ήταν το κίνητρο που σας ώθησε καλλιτεχνικά να κάνετε μια σειρά έργων για το συγκεκριμένο θέμα;
Σχεδιάζοντας μια έκθεση αποκλειστικά για μια Λαρισαϊκή γκαλερί έψαχνα να βρω μια θεματική που να μ’ ενδιαφέρει και να έχει σχέση με τον τόπο και την ιστορία του. Έχω γεννηθεί στο Βόλο και πάντα άκουγα γι’ αυτή την παραδοσιακή κόντρα μεταξύ των δύο πόλεων που συνεχίζει άτυπα να υπάρχει παρ’ ότι κανένας δεν γνωρίζει πια το γιατί. Επειδή θέλω να είμαι θετικός άνθρωπος αποφάσισα να ασχοληθώ με κάτι που παλιά μας ένωνε, αυτή την πολύπαθη αρχαία λίμνη που καταλάμβανε έδαφος και στους δύο γειτονικούς Νομούς.
Τι μας αφηγείται η σειρά αυτών των έργων σας;
Πιστεύω ότι είναι μια τρυφερή ματιά επάνω στην ανθρώπινη βλακεία. Αυτό το πεπρωμένο που μας περιμένει πάντα στο τέλος της διαδρομής.
Τι μας δείχνει η ιστορία της λίμνης που οι ντόπιοι την αποκαλούσαν «Βάλτο»; Ήταν «έγκλημα» η αποξήρανσή της;
Ναι, είχε τόσα ωραία ονόματα αυτή η λίμνη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Βοιβίς, Βοιβιάς, Βοιβία, Λίμνη της Πελασγιώτιδος, Νεσσωνίς, Όσσαια, Ξυνιάς, Κάρλα Σου, Κερτινίτης κ.ά., αλλά οι ντόπιοι πάντα την αποκαλούσαν ο Βάλτος. Η αποξήρανσή της ήταν ένα τραγικό λάθος με μικροπολιτικά κίνητρα. Η οικολογική καταστροφή ήταν μνημειακή. Εξαφανίστηκε ένας βιότοπος που ξεχειμώνιαζαν 1.000.000 πουλιά, ο υδροφόρος ορίζοντας έπεσε στα τάρταρα με αλυσιδωτές αντιδράσεις στις καλλιέργειες αλλά και στην υδροδότηση των γύρω πόλεων. Οι ψαράδες της λίμνης έπρεπε σε μια νύχτα να γίνουν αγρότες. Στην πραγματικότητα απλά ξενιτεύτηκαν. Το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε χαρακτηριστικά. Ο Παγασητικός στον οποίο άδειασαν με σήραγγα τα νερά έπαθε υπερτροφισμό και γενικώς τα πράγματα έγιναν πολύ άσχημα.
Τα επόμενα χρόνια ήρθε η αναδημιουργία της. Πως την κρίνετε ως παρέμβαση; Διορθώνει την προηγούμενη καταστροφική ανθρώπινη ενέργεια;
Ξέρετε το μεγαλύτερο πρόβλημα στον πλανήτη είναι ότι για όλα αποφασίζει ο άνθρωπος. Κι επειδή θεωρεί τον εαυτό του το πιο κατάλληλο είδος για να παίρνει αποφάσεις, κι επειδή επινόησε τις τεχνολογίες, ζει με την έπαρση πως μπορεί να χαλάσει και να επανορθώσει τα πάντα.
Την επιπολαιότητα της αποξήρανσης την ακολούθησε η προχειρότητα της ανασύστασης. Το αποτέλεσμα είναι μια λίμνη σε νάρθηκα, ένας γιγάντιος νεροχύτης με βρώμικα νερά, με ψάρια που κάθε τόσο πεθαίνουν. Αν περπατήσεις ένα γύρο την περιοχή, κάθε φορά που θέλεις ν’ αφήσεις το βλέμμα σου να ηρεμήσει στην επιφάνεια της λίμνης, σκοντάφτεις στο κουφάρι ενός Αργυροπελεκάνου.
Τι σας λέει ο κόσμος που επισκέπτεται την έκθεση; Λαμβάνει όλα αυτά τα μηνύματα που εκπέμπουν τα έργα σας;
Πρέπει να σας πω πως δεν θεωρώ πως η Τέχνη είναι εργαλείο για να στέλνεις μηνύματα, δεν είναι ένα είδος καλλιτεχνικού ταχυδρομείου, αλλά κάτι πολύ πιο βραδύκαυστο και επιδραστικό. Μπορεί εγώ να ερευνώ μια πραγματικότητα, να φτιάχνω μια ιστορία που θα με βοηθήσει να δουλέψω, αλλά τα έργα αυτά καθαυτά πρέπει να είναι ανοιχτά να επιδράσουν με διαφορετικούς τρόπους στον θεατή. Υπάρχουν δηλαδή άνθρωποι που μου μίλησαν μετά, που δήλωσαν συγκινημένοι για κάποιο από τα έργα, αλλά για λόγους πολύ προσωπικούς τους, που εγώ δεν ήταν δυνατόν να είχα προβλέψει.